بۆیە بە زامنكردنی لێبووردەیی ئایینی و ئاشناكردنی هاوڵاتییان و شوێنكەوتووانی ئایینە جیاوازەكان بە بەها بەرزەكانی، دەتواندرێت بەشێكی گەورە لە هاوسەنگردنی هاوكێشە هەمەچەشنە كۆمەڵایەتییەكان بەدیبهێنرێت و، لەوێوشەوە، كۆمەڵگە لەسەر نەخشەڕێییەكی سەركەوتووانە بەڕێوەببردرێت، كە تەبایی و هێمنایی و دڵنیایی هەمەلایەنەی تیادا بخوڵقێنێت.
لێبووردەیی ئایینی، پێویستە چەشنی پێویستی (بوون)
هەقیقەتێكی ڕۆشنە، كە بەرجەستەبوونی بایەخی لێبووردەیی ئایینی لە ڕەهەندە بوونگەراییەكاندا، شتێكی حاشاهەڵنەگرە، بەو واتایەی، كە لێبووردەیی ئایینی، پێویستە چەشنی پێویستی (بوون). بۆ ڕوونكردنەوەی ئەوەش، دەبێت لەوە تێبگەین، كە سوننەتی (بوون) دەخوازێت، كە ژیانی خەڵك لەسەر زەوی، لە شێوەی گردبوونەوە مرۆییەكان بێت، گردبوونەكانیش هەرچەند ڕێككەوتوو بن لە ڕووی یەكێتیبوون لە ئەسڵ و پێویستیبوون بۆ پێكەوەبوون و ڕشتبوون لەسەر مانەوە و ئارەزووكردن بۆ بەدەستهێنانی فاكتەرەكانی بەهێزكردنی ژیان و تەقەللادان بۆ دامەزراندنی ئاوەدانی و حەزكردن بە بەرزبوونەوە و پێشكەوتن، لەگەڵ ئەوەشدا جیاوازن لە ڕووی ئەوەی، كە هەر كۆمەڵێك، خاوەن تایبەتمەندیی ڕەگەزیی و ژینگەیی و ڕۆشنبیریی و ئایینین، قوڕئانی پیرۆزیش ڕاشكاوانە ئەو هەقیقەتەی ڕوونكردووەتەوە: (( يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ )) الحجرات (13)، واتە: ئەی خەڵكینە، بێگومان ئێمە هەمووتانمان لە نێر و مێیەك دروستكردووە(كە باوكە ئادەم و دایكە حەوایە) و، كردوومانن بە چەندەها گەل و تیرە و هۆزی جۆربەجۆر، تا یەكتر بناسن و پەیوەندیتان خۆش بێت بە یەكەوە، بەڕاستی بەڕێزترینتان لای خودا ئەو كەسانەتانە، كە زۆرتر لە خواترسە و فەرمانبەرداری خوایە، بێگومان خوا زاناو ئاگایە بە هەمووان.
ئەو ئایەتەی سەرەوە دووپات لەو دەرەنجامە گرینگە دەكاتەوە، كە پێشتر دانایان و فەیلەسوفەكان پێیگەیشتوون و واقیعی مێژووی بینراویش سەلماندوویەتی، ئەویش ئەوەیە، كە سروشتی مرۆڤ، شارستانیانەیە، بەو مانایەی، كە مرۆڤ ناتوانێت ژیانی خۆی بەدیبهێنێت و قەوارەكەی دابمەزرێنێت و خودێتییەكەشی تەواو نابێت و ئەو دەستكەوتەشی بۆ بەدەستنایەت، كە بە هەموو تواناكانییەوە هەنگاوی بۆ دەنێت، تەنها لە چوارچێوەی ژینگەیەكی كۆمەڵایەتی تێكەڵاو نەبێت، كە (چاكە و خراپە) و (خۆشەویستی و ڕق) و (یەكبوون و دووبەرەكی) و (من و منێكی تر) ی تێدا بێت.
فرەڕەنگی لە نێوان خەڵك لادان و دەرچوون نییە، بەڵكو لە سروشتی مرۆیی و ئەسڵی بنیادەمییانەوەیە
مرۆڤ ڕۆڵەی ژینگەكەیەتی، ژینگە پەیدای دەكا و پێیدەگەیەنێ و ڕەنگی دەكا، ژینگە پێداویستییە سەرەكییەكانی بۆ دابین دەكا، وەكو چۆن ژینگە پاڵپشتییەتی لە پاراستنی پیرۆزیی نیشانە ئایینیەكانی و بەرز ڕوانینی بۆ دابونەریتەكان، ژینگە بە شێوەیەك ڕایدەهێنێ لەگەڵ شتە پەیوەندیدارەكان بە خودێتی ئەو، كە گونجاو بن لەگەڵ ڕۆحییەتە گشتییەكەی و ئامانجە هاوبەشەكانی.
لێرەوە بۆمان ڕووندەبێتەوە، كە فرەڕەنگی لە نێوان خەڵك (تاكەكان و كۆمەڵەكان) لادان و دەرچوون نییە، بەڵكو ئەوە لە سروشتی مرۆیی و ئەسڵی بنیادەمییانەوەیە. بەڵێ، فرەڕەنگی دیاردەیەكی پێویستە، كە فیتڕەتی مرۆیی و هەڵكەوتەی كۆمەڵایەتی خواستوێتی.
ئەوە فرەڕەنگییە لە سروشت و سەلیقە و بەهرە و حەز و ئاواتەكان، فرەڕەنگییە لە شێوەی مومارەسە عەقائیدییەكان و جیاوازییە لە جۆری بیركردنەوە و ڕەفتار نواندنەكان، واتە: فرەڕەنگییەكی ئیجابییانەیە، كە پیت و بەرەكەت و بەخششی تێدایە و، هاندەرە بۆ هەستكردن بە لەئەستۆگرتنی بەرپرسیارێتییەكان و، تەكانیش دەداتە مرۆڤەكان بۆ بەرجەستەكردنی وەفا لە پێویستییە دەروونی و عەقڵی و ویژدانی و كۆمەڵایەتی و شارستانییەكان لە واقیعێكی بینراو و بژاردەیەكی بەردەست لە بەردەم لێهاتوویی و تواناكاندا.
ئامانج لە بوونی جیاوازی، یەكترناسین و پێكەوەژیان و هەماهەنگیكردنی یەكترە
قوڕئانی پیرۆز هێمایكردووە بۆ زەڕوورەتی ئەو جیاوازییە شێوەییە و، ئاماژەشیكردووە بۆ حەتمییەتی بوونی لە كایە جۆربەجۆرەكانی ژیاندا، بۆ ئەوەی هەموو تاكەكان و تێكڕای كۆمەڵگاكان بتوانن ژیان بگوزەرێنن بە گوێرەی ویست و ئازادی و ئارەزووەكانیان و بەو شێوەیەی كە هەڵیدەبژێرن، ئەوەتا خودای گەورە دەفەرمووێت: (( وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ ))، واتە: خۆ ئەگەر پەروەردگارت بیویستایە، ئەوە هەموو خەڵكی دەكرد بەیەك تاقم و كۆمەڵ، بەڵام بەردەوامیش ئەو خەڵكە جیاوازن لەنێوانی یەكتردا لە (ئایین و بەرنامە و بۆچووندا).
ئێمە ئەوها سەرنج دەدەین، كە ئامانج لە بوونی جیاوازی لە دابەشبوونی خەڵك بەسەر چەندین گەل و هۆز و تیرە و بوونی فرەڕەنگیی لە شارستانییەت و كلتورەكانیان، بریتییە لە یەكترناسین، نەوەكو ڕەتكردنەوەی یەكتر، پێكەوەژیانە نەوەكو بەگژاچوونەوەی یەكتر، هەماهەنگیكردنی یەكترە نەوەكو ماندووكردنی یەكتر. ئێستا ڕوون بووەوە، كە گرینگی لێبووردەیی ئایینی لەوەدا خۆی دەبینێتەوە، كە پێویستییەكی هەمیشەییە، چەشنی پێویستی (بوون).
بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی لەسەرەوە باسمانكرد، بۆمان ڕووندەبێتەوە، كە بەهای لێبووردەیی ئایینی لەوەدا خۆی دەبینێتەوە، كە داندەنێت بە جیاوازی و، قەبولی فرەڕەنگی دەكا و، ڕێز لە بیر و بۆچوونی جیاوازی تاكەكان دەگرێت. بەڵێ، جیاوازی تایبەتمەندیی هەر گەلێك بە پێكهاتە و تێكەڵە كلتوری و ئایینی و شارستانییەتەكانەوە دەپارێزێت و، هۆكاری بوون و نهێنی مانەوە و ناونیشانی ناسنامە و سەرچاوەی شكۆمەندی هەموو گەلان و تاكەكانیانە.
لێبووردەیی ئایینی بە زەمینەیەكی سەرەكی بنیاتنانی كۆمەڵگەیەكی شارستانی و دامەزراندنی كۆڵەگەكانی دەژمێردرێت
شتێكی ڕوونە، كە بەهای لێبووردەیی ئایینی لەوەدا خۆی دەبینێتەوە، كە دەخوازێت ئەو ڕاستییە بسەلمێنرێت، كە ئەگەر ئەوان بوونیان هەیە، ئەمانیش بوونیان هەیە، ئەگەر ئەوان ئایینێكیان هەیە خاوەنی حوڕمەتە، ئەمانیش ئایینێكیان هەیە خاوەنی حوڕمەتە، ئەگەر ئەوان خاوەنی تایبەتمەندیی كلتورین كە بە پێشێلكردنی ڕازی نابن، ئەمانیش خاوەنی تایبەتمەندیی كلتورین كە هەرگیز قەبولی ناكەن دەستی بۆ ببردرێت.
لە ڕاستییدا لێبووردەیی ئایینی بە زەمینەیەكی سەرەكی بنیاتنانی كۆمەڵگەیەكی شارستانی و دامەزراندنی كۆڵەگەكانی دەژمێردرێت، بۆیە فرەیی و دیموكراسی و ئازادی بیروباوەڕ و قەبوڵكردنی جیاوازی لە فیكر و كلتوری مرۆڤ و ڕێزگرتن لە پەیماننامە نیشتیمانییەكان و بەرز ڕوانین بۆ سەروەری یاسا، بژاردەی ستراتیژی و بەهای مرۆیین، كە پاشگەزبوونەوە و موساوەمە و كەمتەرخەمیكردن قەبوڵ ناكەن، كەواتە (لێبوردەیی ئایینی) فاكتەرێكی كارایە لە بنیاتنانی كۆمەڵگەیەكی شارستانییدا و هاندەریشە بۆ كاراتركردنی بنچینەكانی.
بەمشێوەیە تێدەگەین و دەگەینە پوختەی ئەو دەرەنجامەی، كە لێبوردەیی ئایینی، پێویستی بە ڕێزگرتنی هاوبەشی هەمووان هەیە، لێبوردەیی ئایینی پێویستی بە یەكترناسین و نزیكبوونەوەی گەلان هەیە لە یەكتر، لێبوردەیی ئایینی مامەڵەكردن لە چوارچێوەی بازنەی بابەتییانە دەسەپێنێت بەبێ دەستدان لە بازنەی تایبەتمەندێتییەكان و بەبێ ورووژاندنی هەستیارییەكەی و پێشێلكردنی حوڕمەتی خودێتییەكانی، ئەویش بازنەی قازانج و بەرژەوەندییە هاوبەشەكانە، كە دەرەنجامەكەی بە خێر بەسەر هەمووان بگەڕێتەوە.
ئەو بابەتە لە نووسینی بەڕێوبەری سایتی قەڵەم پرێس ە، لە ژمارە (11) ی مانگی تەمموز - ئاب / 2013 گۆڤاری (جودی) سەر بە وەزارەتی ئەوقاف بڵاوکراوەتەوە.
إرسال تعليق